Daar is de herfst, daar is het nieuwe COVID 19-vaccin. In de herfst- en wintermaanden zullen er immers weer meer coronabesmettingen de ronde doen. Vaccinatie met de aangepaste booster moet ernstige gevolgen van de nieuwe coronagolven in herfst en winter voorkomen.
Aangepast vaccin voor de nieuwe virusvarianten
Nieuwe omikronvarianten
Sinds begin 2023 is de XBB variant van de omikronfamilie dominant in ons land en in Europa, met meerdere subvarianten waaronder EG.5, ook wel “Eris” genoemd.
Ook al werd deze subvariant door de Wereldgezondheidsorganisatie als “belangwekkend” aangeduid, toch wordt het risico als “laag” ingeschat. Voorlopig zijn er immers geen aanwijzingen dat hij ziekmakender zou zijn dan de eerdere omikronvarianten. Wel zijn er aanwijzingen dat Eris zich makkelijker verspreidt dan andere varianten die momenteel circuleren.
Aangepaste vaccins voor herfst-winter 2023-2024
Voor de vaccinatiecampagne herfst-winter 2023-2024 zijn aangepaste mRNA vaccins ontwikkeld door BioNTech-Pfizer. De vaccins zijn specifiek gericht tegen de omikron-subvariant XBB1.5. De recente subvariant Eris lijkt daar fel op. Daarom verwachten experts dat de aangepaste vaccins ook daar een goede bescherming tegen zullen bieden.
Voor wie is vaccinatie aanbevolen?
Volgens de richtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad is een booster aanbevolen voor de volgende hoogrisicogroepen:
- iedereen vanaf 65 jaar
- personen in zorginstellingen
- zwangere vrouwen
- personen met ernstige obesitas (BMI van 40 kg/m² en meer)
- volwassenen of kinderen met bepaalde chronische aandoeningen
- personen met een verzwakt immuunsysteem en hun gezinsleden
- personeel werkzaam in de zorg, in en buiten ziekenhuizen en zorginstellingen
In bepaalde individuele gevallen kunnen artsen een booster aanbevelen, met name voor volwassenen die roken, fysiek inactief zijn of overmatig alcohol drinken of middelen misbruiken.
Waarom is vaccinatie aanbevolen voor deze groepen?
Vaccinatie is aanbevolen voor deze kwetsbare bevolkingsgroepen omdat zij het grootste risico lopen op ernstige gevolgen van COVID-19, zoals ziekenhuisopname, opname op intensieve zorgen of overlijden.
Na vaccinatie vermindert de kans dat je ernstig ziek wordt door COVID-19. Dat is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat er in de herfst en winter, wanneer er meer patiënten in het ziekenhuis belanden door luchtweginfecties, minder zorgpersoneel ziek uitvalt omwille van COVID-19.
Voor wie is een booster NIET aanbevolen?
Bij gezonde kinderen en volwassenen tot 65 jaar die niet tot de hoogrisicogroepen behoren, wordt routinematige vaccinatie tegen COVID-19 niet aanbevolen.
De omikronvarianten van het virus die nu circuleren zijn minder ziekmakend en een groot deel van de bevolking werd in het verleden al gevaccineerd tegen COVID-19 of raakte al eens besmet met het coronavirus.
Bij virussen van de omikronfamilie is er voor mensen buiten de risicogroepen een heel laag risico op de ernstige gevolgen waartegen een herhaalprik beschermt. Bovendien zal een booster de kans op besmetting en bijhorende symptomen slechts gedurende een heel korte periode verkleinen.
Specifieke aanbevelingen voor zwangere vrouwen
Voor zwangere vrouwen zijn dit de specifieke aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad
- Voor vrouwen die nog niet eerder werden gevaccineerd tegen COVID-19, is basisvaccinatie aanbevolen, gevolgd door een boosterprik na 6 maanden.
- Voor vrouwen die al een booster kregen in het verleden, is een bijkomende booster aanbevolen, minstens 6 maanden na de vorige.
Vaccinatie tijdens het derde trimester van de zwangerschap beschermt niet alleen de moeder tegen ernstige gevolgen van COVID-19, maar beschermt ook het kind in de eerste levensmaanden na de geboorte tegen infectie en ziekenhuisopname door COVID 19.
Bovendien wijzen de beschikbare gegevens erop dat COVID 19 vaccinatie tijdens de zwangerschap met een mRNA-vaccin zoals dat van BioNTech-Pfizer geen nadelige gevolgen heeft voor de zwangerschap en voor het kind.
Boosterprik halen of niet? Ons advies
Er is ditmaal geen systematische inenting van de algemene bevolking. Je zult thuis geen brief van de overheid ontvangen om je uit te nodigen voor de vaccinatie, maar zelf een afspraak moeten maken bij je arts of apotheek voor de vaccinatie.
De keuze voor de booster is individueel en vrijblijvend. Behoor je tot de risicogroep, dan kun je er dus toch voor opteren om geen herhaalprik te nemen. Omgekeerd kun je zonder tot één van de risicogroepen te behoren toch voor een booster kiezen.
Ons advies sluit aan bij de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad:
- Behoor je tot één van de risicogroepen, dan raden wij aan om een herhalingsinenting te nemen.
- Behoor je niet tot één van de risicogroepen, dan zijn er geen sterke wetenschappelijke argumenten om een booster te nemen, maar het kan ook geen kwaad.
Opgelet! Een boosterprik beschermt vooral tegen ernstige gevolgen van COVID-19, maar biedt slechts gedurende een heel korte periode extra bescherming tegen besmetting met en overdracht van het coronavirus. Om besmetting te voorkomen zijn extra maatregelen aanbevolen, zoals een mondmasker dragen (bij voorkeur FFP2), voldoende ventileren, afstand houden en handhygiëne.
Wat is het optimale tijdstip voor vaccinatie?
De Hoge Gezondheidsraad raadt aan om het vaccin tegen COVID-19 in september of oktober te laten zetten.
Tijdsspanne tussen verschillende boosters
Je laat het best minimum 6 maanden tussen de booster voor herfst en winter 2023-2024 en je vorige booster met het COVID-19 vaccin.
Griep- en coronavaccin gelijktijdig of niet?
Als zowel het vaccin tegen COVID-19 als tegen de seizoensgriep voor jou aanbevolen zijn, laat je ze het best gelijktijdig toedienen in oktober.
De vrees dat ons afweersysteem overbelast zou geraken door veel vaccinaties op korte tijd, is volkomen onterecht. Wel is het aanbevolen om het griepvaccin in de rechterarm te zetten en het COVID-19 vaccin in de linkerarm, maar dat is enkel om bij reacties als roodheid of zwelling te kunnen nagaan welk van beide vaccins hiervoor verantwoordelijk is.
Als je de griep- en coronavaccins niet gelijktijdig laat zetten, haal je idealiter eerst je boostervaccin tegen COVID-19, en pas nadien, vanaf midden oktober, dat tegen de griep en laat je het best minimum 14 dagen tussen beide vaccins.
Waar en wanneer kun je het vaccin laten toedienen?
- In Vlaanderen zullen de vaccins worden toegediend door huisartsen, apothekers, thuisverpleegkundigen en in de woonzorgcentra. Coronavaccins zullen, in tegenstelling tot griepvaccins, niet aangeboden worden door de arbeidsgeneeskundige dienst van bedrijven. Vaccinatiecentra komen er niet.
Vanaf de tweede helft van september kun je bij je huisarts of apotheker een afspraak maken voor vaccinatie. - In Wallonië gaat de vaccinatiecampagne half oktober van start, samen met de vaccinatie tegen griep. Huisartsen of apothekers kunnen het vaccin toedienen.
- In Brussel zullen de vaccins worden toegediend in apotheken, door huisartsen en thuisverpleegkundigen, in medische huizen/centra, in ziekenhuizen of door arbeidsgeneesheren.
Hoeveel kost het boostervaccin?
De covid vaccins worden gratis door de overheid ter beschikking gesteld.
Het zou wel kunnen dat je huisarts kosten aanrekent voor de consultatie waarbij het vaccin toegediend wordt. Apothekers en thuisverpleegkundigen rekenen hiervoor geen kosten aan.
Hoe werkzaam en veilig is het boostervaccin?
Er zijn tot nu toe geen aanwijzingen dat een boosterprik gepaard zou gaan met extra of andere bijwerkingen in vergelijking met de vorige coronaprikken.
Inzichten uit studies
Aangezien de aangepaste vaccins tegen de XBB1.5 subvariant pas recent werden ontwikkeld, zijn er logischerwijze nog geen klinische studies gepubliceerd waarin werd nagegaan hoe goed en hoe lang deze vaccins beschermen tegen ernstige COVID-19 en tegen infectie en wat mogelijke bijwerkingen zijn op lange termijn.
De eerste, voorlopige gegevens suggereren wel dat de aangepaste vaccins een reactie van het immuunsysteem uitlokken tegen meerdere subvarianten van het omikronvirus, waaronder Eris.
Bovendien hebben eerdere vaccinatiecampagnes de werkzaamheid en veiligheid van een booster tegen de omikronvariant al aangetoond, zowel voor de oorspronkelijke vaccins als voor de aangepaste vaccins van vorige herfst en winter. In die studies bood een boosterprik tot 6 maanden na de vaccinatie extra bescherming tegen ernstige gevolgen van COVID-19. De bescherming tegen infectie en overdracht van het virus nam daarentegen snel af.
Conclusie: een seizoensgebonden realiteit
De aangepaste coronavaccins zullen hoogstwaarschijnlijk niet de laatste in de rij zijn. Aangezien er telkens nieuwe, gewijzigde varianten van het coronavirus zullen opduiken, is de kans reëel dat risicogroepen − net als bij het griepvaccin − elke herfst een aangepast vaccin zullen toegediend krijgen.