Eerste hulp
Het toepassen van de juiste eerste hulp bij een ongeval of ziekte is uitermate belangrijk en soms levensnoodzakelijk. Hieronder vermelden wij in het kort de essentiële handelingen die u moet doen alvorens een dokter of medische hulp te roepen.
Amputatie
Wist je dat een amputatie van een (deel van een) lidmaat soms weinig bloeding geeft ?
Door krampen van de spieren worden de bloedvaten samengedrukt en blijft de bloeding vaak beperkt.
• Laat een omstaander de hulpdiensten alarmeren of doe dit zelf als je alleen bent.
• Trek wegwerphandschoenen aan.
• Bij een ernstige bloeding: laat het slachtoffer op de wonde drukken of druk zelf.
• Laat het slachtoffer comfortabel liggen of zitten.
• Bewaar het afgerukte lichaamsdeel voor de hulpdiensten, raak het zo weinig mogelijk aan.
Beroerte
Beroerte kan verschillende ziektetekens geven die plots optreden : verwardheid, afwezigheid, opwinding, duizeligheid, slechter zien, scheve mond, moeilijk spreken, verlamming aan één zijde van het lichaam.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Laat het slachtoffer rusten en geen inspanning meer doen.
• Breng het slachtoffer in een comfortabele houding (bijv. zittend of halfzittend).
• Controleer regelmatig bewustzijn en ademhaling.
Bewusteloosheid
Bij elk ernstig bewusteloos slachtoffer zakt de tong in de keel.
Dit kan de luchtweg blokkeren en het slachtoffer laten stikken.
Daarom is het belangrijk om te controleren of een slachtoffer bewusteloos is.
• Schud zacht aan de schouders en vraag luid : “is alles ok ?”
• Als het slachtoffer niet reageert, is het bewusteloos.
• Open de luchtweg en controleer of het slachtoffer ademt.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Als het slachtoffer ademt, leg het in stabiele zijligging.
Bloedingen
Niet elke bloeding is bedreigend.
Wanneer je veel bloed tegelijk uit de wonde ziet lopen of spuiten, gaat het om een gevaarlijke bloeding.
Een bloeding stelp je steeds op dezelfde manier.
• Laat een omstaander de hulpdiensten alarmeren of doe dit zelf als je alleen bent.
• Trek wegwerphandschoenen aan.
• Laat het slachtoffer op de wonde drukken of druk zelf.
• Laat het slachtoffer comfortabel liggen of zitten.
• Blijf drukken tot de hulpdiensten aankomen.
Brandwonden
De gulden regel blijft nog steeds : “Eerst water, de rest komt later !”
• Koel de brandwonde zo snel mogelijk af met koel of lauw leidingwater.
• Alarmeer bij ernstige brandwonden de hulpdiensten.
• Blijf 20 minuten afkoelen, of tot de pijn verlicht is.
• Leg een nat verband op de wonde : steriel kompres of zuivere doek.
• Hou het slachtoffer warm.
• Verwijs het slachtoffer naar een arts.
Epilepsie
Bij een aanval van vallende ziekte “iets” tussen de tanden van het slachtoffer steken kan meer schade veroorzaken dan een mogelijke tongbeet. Doe dit niet.
Wat doe je wel?
• Blijf kalm, er is zelden onmiddellijk gevaar voor het slachtoffer.
• Voorkom dat het slachtoffer zich kwetst tijdens de schokkende fase.
• Noteer de duur van de aanval en de reacties van het slachtoffer.
• Laat het slachtoffer op een rustige manier bijkomen na de aanval.
• Als hij nog bewusteloos is na de aanval: leg hem in stabiele zijligging en alarmeer de hulpdiensten.
Flauwte
Bij een flauwte krijgen de hersenen plots te weinig bloed, hierdoor ontstaat kort en plots bewustzijnsverlies.
Meestal voelt het slachtoffer de flauwte aankomen, wordt hij plots bleek en zweterig en valt hij neer.
• Laat het slachtoffer neerliggen en zorg ervoor dat hij niet tegen de grond valt.
• Zorg voor frisse lucht, laat omstaanders afstand houden.
• Verleen hulp aan het bewusteloos slachtoffer.
• Alarmeer de hulpdiensten als het slachtoffer langer dan 2 minuten bewusteloos blijft.
• Wanneer het slachtoffer bijkomt, laat het geleidelijk rechtzitten en na een tijd opstaan.
Hersenschudding
Wanneer een slachtoffer na een slag of val bewusteloos is (of geweest is), wijst dat op een hersenschudding.
Nadien kunnen hoofdpijn, duizeligheid of misselijkheid optreden.
Vaak herinnert het slachtoffer zich niet wat er gebeurd is.
• Indien het slachtoffer goed bewust is en geen verdere klachten heeft, kan je observeren of de toestand verbetert.
• Laat het slachtoffer rusten.
• Verwijs het slachtoffer naar een arts.
Wist je dat verwikkelingen kunnen optreden tot 24 uur na het ongeval ?
Daarom moet iemand uit de omgeving het slachtoffer om het uur controleren om te kijken of hij/zij goed reageert.
Hoofd en wervelletsels
Breuken aan wervels zijn niet zichtbaar.
Je kan een wervelletsel vermoeden bij een ongeval met grote kracht op het lichaam, zoals een verkeersongeval of een val van trap of ladder.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Kalmeer het slachtoffer en overtuig het om niet te bewegen.
• Hou hoofd en hals van het slachtoffer onbeweeglijk, alleen wanneer het slachtoffer meewerkt.
Huidwonden
Alle huidwonden kan je op dezelfde manier verzorgen :
• Was je handen en doe wegwerphandschoenen aan.
• Stelp zonodig de bloeding : druk op de wonde.
• Spoel de wonde met kraantjeswater (of drinkbaar water) tot ze zuiver is, wrijf niet in de wonde.
• Droog de omgeving en dek de wonde af met een steriel kompres of zuivere doek.
• Was je handen.
Ook bij kleine verwondingen, zoals in een nagel trappen, bestaat gevaar voor tetanus.
Laat het slachtoffer zijn huisarts contacteren indien hij niet zeker weet of hij in orde is met zijn vaccinaties tegen tetanus (wondklem).
Hyperventilatie
Hyperventilatie is een lichamelijke reactie op onderliggende emoties.
Doordat het slachtoffer snel en diep ademt kunnen allerhande ziektetekens optreden.
Hyperventilatie is niet gemakkelijk te herkennen en kan worden verward met andere, ernstige aandoeningen (tot zelfs een hartaanval, longproblemen, beroerte).
Daarom pas je eerste hulp bij hyperventilatie pas toe als het slachtoffer zelf zegt dat het hyperventileert.
• Breng het slachtoffer naar een rustige plek. Vraag omstaanders om wat afstand te houden.
• Kalmeer het slachtoffer. Stel hem gerust op een vriendelijke, kordate toon.
• Vraag om langzaam en rustig in en uit te ademen.
• Stel aan het slachtoffer voor om in een zak te blazen als het zijn ademhaling niet onder controle krijgt.
Is er geen zak voorhanden, laat het slachtoffer dan in de gesloten handen ademen.
Pas deze technieken enkel toe als het slachtoffer dit toelaat en als je zeker bent dat het gaat over
hyperventilatie.
• Blijf bij het slachtoffer tot het terug normaal ademt.
• Alarmeer de hulpdiensten of een arts als de hyperventilatie aanhoudt.
Insectensteek
Beten en steken van allerhande gevleugelde en andere beestjes :
eerder vervelend dan gevaarlijk.
Tenzij…
• het slachtoffer snel een algemene reactie vertoont (roodheid, duizeligheid, misselijkheid, …).
• het slachtoffer gestoken is in mond of keel.
• het slachtoffer overgevoelig is voor insectengif en onwel wordt.
In die gevallen verwittig je onmiddellijk de hulpdiensten.
Zonder gevaarlijke reacties kan je de angel zelf proberen te verwijderen met je vingernagel of de botte kant van een mes, en de plaats van de beet afkoelen.
Kneuzingen en breuken
Wist je dat…
het verschil tussen een breuk en een verstuiking niet gemakkelijk te maken is ?
Gelukkig is de eerste hulp voor alle letsels aan het bewegingsstelsel (spieren, beenderen en gewrichten) dezelfde.
• Zet nooit ontwrichte of gebroken ledematen terug recht.
• Koel het letsel met ijs of een koelzakje, dat in een doek is gewikkeld.
• Beweeg het lidmaat zo weinig mogelijk.
• Alarmeer de hulpdiensten of raadpleeg een arts.
Koortsstuipen
Wanneer een baby of kind met koorts begint te stuipen :
• Leg het kind op de grond en maak ruimte vrij zodat het zich niet kan bezeren.
• Alarmeer de hulpdiensten, vermeld dat het kind koortsstuipen heeft.
• Koel het kind af. Kleed het uit en spons het af met lauw water. Zet het eventueel in een badje met lauw water.
• Geef een koortswerende zetpil die geschikt is voor de leeftijd en het gewicht van het kind.
Tip : koortsstuipen zijn meestal éénmalig en betekenen niet dat het kind aanleg heeft voor epilepsie (vallende ziekte). Wel komen ze meer voor in sommige families.
Kortademigheid
De meeste slachtoffers blijven bewust tijdens een aanval van kortademigheid.
• Vraag het slachtoffer rustig te ademen en laat hem geen inspanningen doen.
• Zoek samen naar de meest gepaste houding, vaak is dit (half)zittend.
• Alarmeer de hulpdiensten of verwittig een arts als :
– de aanval meerdere minuten duurt.
– lippen en nagels van het slachtoffer blauw verkleuren.
– medicatie die het slachtoffer neemt (puffertje) na 5 minuten nog geen effect heeft.
– het de eerste keer is dat het slachtoffer een aanval van kortademigheid had.
Onderkoeling
Wist je dat…
het lichaam bij een beginnende onderkoeling probeert warmte bij te houden door spierwerking (rillen), samentrekken van de bloedvaten in de huid (bleekheid) en opzetten van de haartjes (kippenvel) ?
Bij een diepe onderkoeling verliest het slachtoffer het bewustzijn.
• Vervoer het slachtoffer horizontaal en zonder schokken naar een warmere omgeving.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Wikkel het slachtoffer in een deken of aluminiumdeken (reddingsdeken).
• Blijf bewustzijn en ademhaling van het slachtoffer volgen.
• Warm het slachtoffer niet actief op (wrijven, warm bad).
Pijn op de borstkas
Pijn op de borstkas kan een teken zijn van een hartaanval, zeker wanneer ze gepaard gaat met een drukkend en beklemmend gevoel.
Het kan ook gaan om andere aandoeningen, maar steeds is het een ernstige toestand waar dringende hulp nodig is.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Laat het slachtoffer rusten en geen inspanning meer doen.
• Breng het slachtoffer in een comfortabele houding (bijv. zittend of halfzittend).
• Controleer regelmatig bewustzijn en ademhaling.
Processierups
Op eikenbomen vind je in bepaalde regio’s bij het begin van de zomer behaarde rupsen. Het zijn de larven van een nachtvlinder.
De haartjes van de rupsen dringen makkelijk in de huid, de ogen en de luchtwegen. Ze veroorzaken na enkele uren veel irritatie en kunnen zeer ernstige ontstekingen veroorzaken die zelfs tot blindheid kunnen leiden.
• Krab of wrijf niet na contact met de rupsenharen. Spoel de huid of de ogen een eerste maal met water.
• Neem een douche en trek andere kledij aan. Ook in je haren kunnen brandhaartjes achterblijven.
• Trek handschoenen aan om de uitgetrokken kledij zo warm mogelijk te wassen. Droog ze in de droogkast.
• Gebruik een jeukwerende crème of lotion.
• Verwijs door naar een oogarts bij letsels aan de ogen.
• Verwijs door naar een arts bij ernstige klachten.
• Alarmeer de hulpdiensten als het slachtoffer ook verschillende algemene reacties vertoont.
Iemand die vaak met de eikenprocessierups in aanraking komt, krijgt steeds hevigere klachten bij elk nieuw contact.
Onthou ook dit : De brandhaartjes blijven zeer lang actief, zelfs als de rupsen al jaren dood zijn. Vermijd dus getroffen plaatsen.
Verwittig de brandweer of gespecialiseerde diensten voor het verwijderen van de rupsen.
Reanimatie
Als ademhaling en hart stilvallen, heb je niet veel tijd om het leven van het slachtoffer te redden.
• Bij elk bewusteloos slachtoffer : open de luchtweg en controleer de ademhaling.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Is er geen ademhaling, start dan met hartmassage.
• Na 30 hartmassages doe je 2 maal mond-op-mondbeademing.
• Blijf verder reanimeren tot de hulpdiensten aankomen.
• Ben je met 2, wissel elkaar dan om de 2 minuten af.
Tekenbeet
Wist je dat…een teek niet kan springen of vliegen maar aan planten of gras hangt te wachten tot hij zich op een mens of dier kan laten vallen om bloed te zuigen ?
Omdat een tekenbeet een besmetting kan overbrengen, moet je de teek zo snel mogelijk verwijderen.
• Gebruik hiervoor een tekentang of een fijn pincet maar niet je vingers.
• Gebruik geen alcohol of andere producten om de teek te verdoven.
• Bewerk de teek niet met een lucifer of sigaret.
• Verwijs het slachtoffer naar de arts als er in de volgende weken een reactie ontstaat op de plaats van de beet.
Vergiftiging
Indien iemand een giftige stof heeft ingeslikt of ingenomen :
• Controleer het bewustzijn.
• Geef onmiddellijk hulp bij bewusteloosheid of ademstilstand.
• Raak giftige producten niet aan.
• Bel het Antigifcentrum op het nummer 070/245.245 en geef informatie over het product.
• Volg de instructies van het Antigifcentrum.
Wist je dat veel vergiftigingen gebeuren bij kinderen onder de 6 jaar ?
Nog steeds staan flessen met giftige producten in keukenkasten en badkamers waar ze kunnen gevonden worden door peuters en kleuters.
Verslikking
Wist je dat een verslikking minder bedreigend is zolang het slachtoffer nog kan hoesten of spreken ?
Bij een lichte verslikking moedig je het slachtoffer aan te blijven hoesten. Verder moet je niets doen.
Kan het slachtoffer niet antwoorden, spreken of hoesten :
• Sla met je vlakke hand op de rug, tussen de schouderbladen.
• Doe dit maximaal 5 keer.
• Pas 5 buikstoten toe indien je dit geleerd hebt.
• Wordt het slachtoffer bewusteloos, dan laat je onmiddellijk de hulpdiensten verwittigen.
• Begin met reanimatie.
• Controleer de mond van het slachtoffer als mond-op-mondbeademing niet lukt.
Wonden met een vreemd voorwerp
In een wonde kunnen kleine voorwerpen zitten zoals hout- of glassplinters, maar soms ook grotere zoals een mes, stuk metaal of hout.
• Verwijder een vreemd voorwerp niet uit de wonde (door het eruit te trekken kan je een bloeding veroorzaken
of de weefsels beschadigen).
• Hou het voorwerp onbeweeglijk.
• Verwittig of zoek deskundige hulp naargelang de ernst.
Zonneslag
Wat doe je ?
• Haal het slachtoffer uit de zon en laat hem stoppen met inspanningen.
• Breng hem in een koele omgeving.
• Alarmeer de hulpdiensten.
• Koel het slachtoffer af.
• Leg koude kompressen of hoofd, lies en oksels.
• Verwijder de kledij.
• Besprenkel de huid met koud water, richt zo mogelijk een ventilator op het slachtoffer.
Tip : koel het slachtoffer niet zo snel af dat het begint te rillen, dat produceert weer extra warmte.